W lipcowym numerze Przeglądu Prawa Handlowego (2017/7) ukazał się artykuł współautorstwa prof. Wojciecha Kocota – jednego ze wspólników naszej Kancelarii oraz Dawida Buszmaka, zatytułowany „Przekształcenie spółki handlowej będącej właścicielem nieruchomości rolnej”.
Przepisy ustawy z 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tj. Dz.U. 2017 poz. 2196 -dalej: „u.k.u.r.”), znowelizowane na mocy art. 7 ustawy z 14.04.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, z uwagi na poważne słabości techniki prawodawczej oraz zasad logiki prawniczej nie poddają się jednoznacznej i racjonalnej wykładni językowej. Przy ich interpretacji niezbędne jest zatem stosowanie przede wszystkim reguł wykładni funkcjonalnej, a w mniejszym zakresie także wykładni teleologicznej. W przypadku korporacyjnego przekształcenia spółki handlowej, będącej właścicielem nieruchomości rolnej, zasadnicze wątpliwości budzi w pierwszej kolejności istnienie bezwzględnego obowiązku uzyskania na takie przekształcenie zgody (dalej „Zgoda”) Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa – dalej „KOWR” (przed 1.09.2017 prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych), stosownie do procedury opisanej w art. 2a ust. 4 u.k.u.r., oraz uprzedniego zaoferowania nieruchomości rolnej rolnikom indywidualnym. W razie odpowiedzi negatywnej należy dalej rozważyć, czy w sytuacji, o której wyżej mowa, KOWR przysługiwałoby „jedynie” prawo nabycia takiej nieruchomości, o którym mowa w art. 4 ust. 1 u.k.u.r. (dalej prawo wykupu). Odpowiedź na tak postawione pytania wymaga wstępnego ustalenia wzajemnych zakresów regulacji art. 2a i 4 u.k.u.r., a także interpretacji – istotnego dla stosowania całej ustawy – pojęcia „nabycia nieruchomości rolnej”, którego legalna definicja w art. 2 pkt 7 u.k.u.r. jest następnie, w sposób wadliwy, „rozpraszana” w kolejnych (oddalonych od siebie) przepisach. Z uwagi na ograniczenie stosowania prawa pierwokupu tylko do umów sprzedaży nieruchomości rolnej, regulację tego prawa podmiotowego pozostawiono poza zakresem rozważań (zob. m.in. art. 3 i 3a u.k.u.r.). (…) Ostatecznie, w oparciu o wykładnię funkcjonalną, należy się opowiedzieć za brakiem wymagania zgody Dyrektora Generalnego KOWR na nabycie nieruchomości w toku przekształcenia spółki handlowej, co oznacza, że w takim przypadku reglamentacja obrotu może się, co najwyżej i to także wątpliwe, realizować jedynie za pośrednictwem prawa wykupu. Trudno zaakceptować tezę, że celem ustawodawcy było uczynienie z obowiązku uzyskania zgody na „nabycie” nieruchomości powszechnego narzędzia służącego „przymuszaniu” nabywców, w tym także spółek planujących przekształcenie, do wyzbycia się nieruchomości rolnej na rzecz rolników indywidualnych lub de facto Skarbu Państwa. Takie domniemane intencje ustawodawcy, nawet w kontekście zasady ochrony gospodarstwa rodzinnego, jako podstawy ustroju rolnego RP, nie powinny znajdować wyrazu w nielojalnym wobec obywateli tworzeniu ustawowych ograniczeń, wymuszających wyzbycie się prawa własności. Należy zatem raczej przyjąć, że chodziło jednak o wyłączenie spółki przekształcanej z obowiązku otrzymania zgody uzależnionej od warunków sformułowanych w art. 2a ust. 4 pkt 1 u.k.u.r. i poddanie „nabycia nieruchomości rolnej” w drodze przekształcenia spółki kontroli „jedynie” w ramach instytucji prawa wykupu. W takiej jednak sytuacji należy stwierdzić, że wola ta została wyrażona w sposób na tyle niejasny i niefrasobliwy, iż próba jej „odkodowania” z treści przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w drodze wykładni funkcjonalnej bliższa jest prawotwórstwu niż stosowaniu prawa. Poszukiwanie domniemanych intencji ustawodawcy jawi się jako przedsięwzięcie całkowicie jałowe. Przedstawiony wyżej wynik przeprowadzonej wykładni, w szczególności na przykładzie przekształcenia spółki handlowej, potwierdza obawy, że obowiązki nałożone na uczestników obrotu nieruchomościami rolnymi w art. 2a ust. 4 i art. 4 ust. 1 u.k.u.r. zostały skonstruowane niezgodnie z zasadami przyzwoitej legislacji wywodzonymi z klauzuli demokratycznego państwa prawnego – art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP – oraz sprzecznie z regułami logiki prawniczej. (na podstawie fragmentów W. Kocot, D. Buszmak, Przekształcenie spółki handlowej będącej właścicielem nieruchomości rolnej, Przegląd Prawa Handlowego, nr 7/2017, str. 4 oraz 11).
Wszystkich zainteresowanych problematyką przekształcenia spółki handlowej będącej właścicielem nieruchomości rolnej zachęcamy do zapoznania się z publikacją.
