W jaki sposób pracodawca powinien zwrócić się do zakładowych organizacji związkowych o informację o pracownikach korzystających z ich ochrony, aby ewentualne nieudzielenie odpowiedzi zwalniało go z obowiązku współdziałania z tymi organizacjami w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy?
Obrona indywidualnych praw pracownika ze stosunku pracy polega m.in. na obowiązku współdziałania pracodawcy z zakładową organizacją związkową w sytuacjach określonych w prawie pracy. W szczególności chodzi tu o uprzedni opiniodawczy udział tej organizacji w odniesieniu do wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony (art. 38 Kodeksu pracy), rozwiązania umowy bez wypowiedzenia (art. 52 § 3 Kodeksu pracy i art. 53 § 4 Kodeksu pracy) i odrzucenia sprzeciwu pracownika od kary porządkowej (art. 112 § 1 Kodeksu pracy). Przewidziane są także przypadki wymogu zgody zakładowej organizacji związkowej, co przykładowo dotyczy rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z pracownicą w ciąży lub korzystającą z urlopu macierzyńskiego (art. 177 § 1 Kodeksu pracy) i wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy z działaczem związkowym (art. 32 ustawy o związkach zawodowych).
Dla zachowania przez pracodawcę wymaganego prawem współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach indywidualnych pracowników konieczne jest posiadanie przez niego informacji, czy pracownik jest chroniony przez tę organizację. W celu uzyskania omawianej informacji pracodawca musi zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej z wnioskiem o jej udzielenie na podstawie art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych. Przepis ten stanowi, że w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji o informację o pracownikach korzystających z jej obrony. Nieudzielenie tej informacji w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach tych pracowników.
Omawiany art. 30 ust. 21 od dłuższego czasu budzi poważne spory interpretacyjne i wywołuje rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Według przeważającego poglądu właściwe i wystarczające jest jednorazowe zwrócenie się przez pracodawcę do wszystkich zakładowych organizacji związkowych o informację o wszystkich pracownikach przez nie bronionych (por. wyroki z: 10 października 2002 r., I PKN 529/01; 25 lipca 2003 r., I PKN 305/02, LEX nr 127947; 18 października 2005 r., II PK 90/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 291; 2 czerwca 1997 r., I PKN 197/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 270 oraz 20 lipca 2000 r., I PKN 748/99, OSNAPiUS 2002 nr 3, poz. 76). Natomiast informacje o nowych pracownikach podlegających obronie organizacji związkowej powinny być przekazywane pracodawcy przez te organizacje z własnej inicjatywy. Sąd Najwyższy przyjmował jednak również pogląd odmienny, według którego pracodawca powinien zwrócić się do wszystkich zakładowych organizacji związkowych w trybie art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych przed podjęciem wobec pracownika każdej czynności wymagającej współdziałania z taką organizacją (por. wyroki z: 21 kwietnia 1999 r., I PKN 36/99, OSNAPiUS 1999 nr 11, poz. 34-36 oraz 22 stycznia 2008 r., II PK 138/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 64).
Należy podkreślić, iż przedstawione w powyższych wyrokach rozstrzygnięcia pomijały regulacje zawarte w ustawie o ochronie danych osobowych, która na mocy jej art. 3 ust. 2 pkt 2 ma przecież zastosowanie także do pracodawców. Są oni bowiem administratorami danych w rozumieniu art. 7 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych. Za dane osobowe w rozumieniu tej ustawy uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do identyfikacji osoby fizycznej (art. 5 tej ustawy). Przetwarzanie danych osobowych przez pracodawcę (co oznacza, między innymi, ich zbieranie – art. 7 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych) dopuszczalne jest – między innymi – wtedy, gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa (art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych). Takim przepisem jest art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych., zobowiązujący pracodawcę do zwrócenia się do zakładowej organizacji związkowej o informację o pracownikach korzystających z jej obrony.
Analizując wpływ regulacji zawartych w ustawie o ochronie danych osobowych, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 2012 r. (III PZP 7/11, OSP 2013, z.7-8, s. 483 i n.) stwierdził. iż „nieudzielenie przez zakładową organizację związkową żądanej przez pracodawcę informacji o pracownikach korzystających z jej obrony, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zawiadomienia organizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę, jeżeli nieudzielenie tej informacji było uzasadnione ochroną danych osobowych (art. 38 § 1 k.p., art. 30 ust. 21 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm. oraz art. 23 ust. 1 pkt 2 i art. 26 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.)”.
Powyższa uchwała została wydana na podstawie następującego stanu faktycznego. Powódka wnosiła o zasądzenie od pozwanego banku odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Powódka zarzuciła wypowiedzeniu, że zostało dokonane z naruszeniem trybu konsultacji zamiaru wypowiedzenia z reprezentującą ją zakładową organizacją związkową, której jest członkiem. Pozwany przed wypowiedzeniem umowy o pracę zwrócił się do wszystkich zakładowych organizacji związkowych działających u niego o przedstawienie na piśmie imiennej listy pracowników, którzy są objęci obroną związkową przez daną organizację, wskazując jako podstawę tego wystąpienia art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych. W piśmie została zawarta informacja, że w razie nieprzedstawienia przez zakładową organizację związkową imiennej listy pracowników objętych obroną związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy pracodawca będzie zwolniony z obowiązku współdziałania z nią we wskazanych sprawach. Jedna z zakładowych organizacji związkowych odmówiła przedstawienia imiennej listy pracowników, twierdząc, że wystąpienie (żądanie) pracodawcy jest sprzeczne z prawem. Pozostałe zakładowe organizacje związkowe przedstawiły takie listy. Pozwany Bank uznał zatem, że jest zwolniony ze współdziałania z tą zakładową organizacją związkową, która odmówiła przedstawienia wnioskowanej listy i przed wypowiedzeniem powódce umowy o pracę nie zwrócił się do tej zakładowej organizacji związkowej z zapytaniem, czy powódka jest objęta obroną przez tę organizację, ani nie przeprowadził z nią konsultacji zamiaru wypowiedzenia powódce umowy o pracę zgodnie z art. 38 Kodeksu pracy.
Sąd Najwyższy podejmując wskazaną powyżej uchwałę wskazał, iż żadna występująca w orzecznictwie interpretacja art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych nie jest pozbawiona wad. Z tego względu Sąd Najwyższy, mając na celu usunięcie istniejących rozbieżności orzecznictwa między dwoma pionami sądownictwa, opowiedział się za stanowiskiem przeważającym w wyrokach sądów administracyjnych. Dominujące orzecznictwo sądów administracyjnych przyjmuje bowiem, że pracodawca może żądać udzielenia informacji, o której mowa w art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych, tylko wtedy, gdy ma ona dotyczyć pracowników, wobec których pracodawca zamierza podjąć działania wymagające współdziałania z zakładową organizacją związkową, przy czym cel uzyskania tej informacji jest wprost wskazany w żądaniu jej udzielenia.
Autor: r.pr. Paweł Helta
